På Borgund

For dei mindre lokalkjente kan eg fortelja at Borgund er den bygdi som ligg øverst i kommunen. Dei har eigen butikk, pub, barnehage, skule og ungdomsskule. Dei er engasjerte i 4H og ungdomslaget, og står på ski. Ergo: me har ingenting med dei å gjera før me byrjar på vidaregåande, og sjølv då er det viktig å markera avstanden mellom Borgund og Lærdal (og i "Lærdal" mellom Ljøsne og Øyri). Altså har ikkje "nedanføringar" / "lærdøler" so mange moglegheiter til å treffa borgynder, og omvendt.

So eg kjente meg modig når eg i går planlagde tur til Borgund, på gubbafest (tradisjonell andredagsfest) utan ein einaste nedanføring. Men om borgyndene ikkje er gode til å få so mange frå andre stader i dalen til å komma opp, so tek dei godt i mot den eine stakkaren som kjem. Samtalane eg hadde i det stappfulle ungdomshuset byrja gjerne slik: "Hei, eg heiter (namn)" "Mari her" "God kveld! Kor er du frå då?" "Nei, eg er frå Ljøsne, eg" "Å? Kven er du i lag...?" "Nei, eg er no her med eit par vener, dei der" "Å? Ja, men kva med Laksen då? (det er puben i sentrum)" "Nei, ville no hit eg" "Å? Ja, det er no ikkje so ofte at det er andre her oppe..." Og slik fortset det. Men det er kosleg, dei kan festa og dei kan dansa der oppe.

Ein annan ting dei kan, er å finna på ting ingen an i bygdi driv med. So i dag tidleg (ok, midt på dagen) ramla eg ut av sengi når Gro (frå Ljøsne!) ringte og tvang meg med på paintball. Plutseleg fann eg meg sjølv krypande rundt i skogen lengst oppe i dalen, med ein markør stappfull av gule kuler og maske som dogga, ei bukse som spjera medan eg var i fullt firsprang opp ei steinrøys, og kjensla av at eg var mutters åleina i skogen. Det var eg heldigvis ikkje, det var massevis av mannfolk i kamuflasjekle rundt meg, men det var til lita trøyst når eg mista retninga og rava rundt i ei granplanting på ca 150 gonger 100 meter, med innstramming i eine enden. Godt gjort, fekk eg beskjed om...

Men sjølv om livet på Borgund byr på mange opplevingar og mykje latter, er det godt å komma heim til eige hus utpå ettermiddagen, ta ein varm dusj og sitja i ein stol framfor omnen med ullteppe og ein kopp med te (viss eg ikkje blir sjuk a å krypa på kne i snø og 10 minus, so fortener ein eller annan stor takk...) - men om ikkje lenge er eg klar att eg, til nye eventyr!

Oppdatering 28. desember: Var på Borgund for tredje dag på rad i kveld. Byrjar å få kommentarar. Skal snart gi meg, elles vert eg vel kasta ut av det gode selskap (resten av Lærdal...) Neida, so gale er det ikkje, ein fin kveld på puben med Eiren!

God jul!

Det er 24. desember, klokka er snart fem, og heile huset luktar jul - grønsåpe, gran, lys og pinnekjøt. Frå rommet til Olve kjem det høg musikk, og begge gutane syng med. Det er eit godt teikn. Pappa pakkar inn dei siste gåvene, og mamma kviler beina. Det er snart julehelg!

Men fyrst siste lapp i adventskalendaren min:

Eit barn er fødd i Betlehem,
i Betlehem,
Dei frydar seg Jerusalem
Halleluja, halleluja
("Eit barn er fødd i Betlehem", Sondre Bratland, Rosa frå Betlehem)

Under står det Luk 2, 1-14. Juleevangeliet kan de lesa her.

Det er rart å tenkja på at for eit år sidan gledde eg meg stort til den veka eg skulle ha i Palestina, og for berre 10 månadar sidan gjekk eg sjølv i gatene i Betlehem. Byen er for det meste fredeleg, men rett utanfor (og snirkla inni) går den store muren. Det er ei svært klår påminning om at det ikkje er alle som er så heldige å få feira sine store høgtider i fred og fridom, omkrinsa av familie.

Men i Sande er familien samla. Hunden har skjønt at noko går føre seg, og klarar ikkje å bestemma seg for om ho skale vera inne eller ute. Hønene til naboen er stelte (for det er viktig at alle dyra har det godt julenatta), og no er me alle inne i varmen. Pappa har akkurat oppdaga at me har gløymt å laga krullekaker, so nokon må i gang med det i ein fart før Sølvgutane set i gang. Det kan halda hardt...

Eg ynskjer dykk alle ei god og fredeleg jul! Og håpar de og sender dykkar tankar til dei som manglar det.

(bilete: JAI om muren i Betlehem. Olve kosar seg i førjulstida)

23. desember

Fred over jorden
Menneske fryde deg
Oss er en evig frelser født
("Deilig er jorden," Åsne Valland Nordli, Julekvad)

Apropos julesalmar/ -songar: kåseriet på Norgesglasset frå i går er verdt å få med seg.

22. desember

Me syng i englelag
No er det fødd ein frelsar,
og natti vart til dag
("Det hev ei rosa sprunge", Sondre Bratland, Rosa frå Betlehem)

Solsnu

"So det kan altså bli verre," sukka pappa i går. Det var lyset (evt. mørkret) me snakka om, som kom snikande midt i laurdagsgrauten. Ja, det kunne bli verre, men berre med eit knapt døgn. Om 19 minuttar og 37 - 36 - 35 - osv sekund snur soli! Ok, so er det ikkje soli som snur, det er jordi som fortset i same bane og rettar seg litt opp i same slengen, men verknaden er det samme. Om 18 minuttar og 45 - 44 - 43 sekund vert det berre lysare!

Men det er eigentleg heilt ok at det er no det er på det mørkaste. Tenk om det hadde vore i januar eller februar, skrekk og gru. Helgi før jul er vel ikkje nett den helgi ein vert mest nedåt, iallefall ikkje om ein er heima med familien, vaskar og bakar og ser film og gler seg. Frustrasjonar finst jo, mellom anna er ei peparkakevindmølle ikkje berre-berre å setja saman, kanskje særleg sidan mamma viste seg å ha noko manglande ingeniørkunnskapar, slik at me endte opp med to små tak i staden for eitt stort. Men mamma er god på å ta ting på sparket og, so tak vart det til slutt. Men eg lurer på om me neste år går attende til å bygga utedo...

Men dette er jo ikkje verdas største frustrasjonar. I tillegg ungår me nokre med å venta med takkebakst til i morgon (for det bør ikkje gjerast på solsnu), og dessutan går me mot lysare tider om 12 minuttar og 26- 25- 24 sekundar!

(bilete: peparkakevindmølla vår)

21. desember

Guds fred over fjellet og åsen,
la det gro der vi bygge og bor.
Guds fred over dyran på båsen,
og ei frossen og karrig jord.
("Nordnorsk julesalme," Halvdan Sivertsen)

20. desember

For eit barn er oss født,
ein son er oss gjeven.
Herreveldet kviler på hans aksler,
og han skal kallast:
Underfull Rådgjevar, Veldig Gud,
Evig Far, Fredsfyrste.
Så skal herredømet verta stort
og freden utan ende
over Davids kongsstol
og over riket hans.
Han skal grunnfesta det og halda det oppe
med rett og rettferd
frå no og til evig tid.
I sin brennhug
skal Herren, Allhærs Gud, gjera dette.
(Jesaja 9, 6-7)

19. desember

Nå er det mørkt i stall og i låve,
nå skal alle niss´-unger sove.
(frå Amalies jul)

18. desember

Deck the halls with boughs of holly
fa-la-la-la-la...
´Tis the season to be jolly
Fa-la-la-la-la....
("Deck the halls", Doris Day)

16. og 17. desember

Enno ein gong har eg gløymt min eigen adventskalendar. Og denne gongen har eg ingen unnskyldning, anna enn nettopp det: eg gløymte det. Eg er nemleg komen heim att til Lærdal, og endring i rutinane veit de, aiaiaiai...

I går:
Det var verdens frelser hun bar i fang
("Gammel Maria-vise", Sondre Bratland, Rosa frå Betlehem)

I dag:
Det lyser i stille grender
av tindrande ljos i kveld,
og tusinde barnehender
mot himmelen ljosa held
("Det lyser i stille grender", Oslo Gospel Choir)

15. desember

I just want you for my own
More than you can ever know
Make my wish come true
All I want for Christmas is you
("All I want for Christmas", Olivia Olson, Love Actually)

Desemberdikt

Mitt desemberdikt er eit skikkeleg juledikt, men i motsetjing til mange andre handlar det om det jordiske, eller nærare bestemt Josef. Til liks med Inger Hagerup let eg meg fascinera av denne stille og umælande mannen, som gjorde alt han kunne for å gi gutungen sin ein god start på livet, ein gutunge som vaks opp til mann (for å sitera ein annan tekst) og vart jorda sin frelsar.

Hymne til Josef
Den unge Maria vandret
engang til Betlehem by
forteller den gamle legende
som alltid er like ny.

Det var ikke rom i herberget.
Men stallen var lun og varm.
Så fødte hun der sin første sønn,
støttet av Josefs arm.

Stjernesoler og vismen..
Hyrder og englekor.
Hva tenkte den mørke Josef
som aldri mælte et ord?

Gjennomstrålet av himmelsk glans
lyste de hellige to.
Hva tenkte den mørke Josef
som bare var trofast og god?

Kan hende han svøpte sin kappe
litt bedre om barnet og moren.
Slik vernet han ordløst menneskets drøm,
den hellige Josef av jorden.
Inger Hagerup

14. desember

Difor skal Herren sjølv gje dykk eit teikn: Sjå, ei møy skal verta med barn og føda ein son, og ho skal kalla han Immanuel.
Jesaja 7, 14

13. desember

Tona um frelsa,
kalla og helsa,
kalla og helsa
med fred Guds born!
("Kling no klokka", Sondre Bratland, Rosa frå Betlehem)

12. desember

A beautiful sight,
we´re happy tonight
Walking in a winter wonderland
("Winter Wonderland", Louis Armstrong)

Juleavslutning

Midten av desember er tida for juleavslutningar, på alle baugar og kantar. Og det er ikkje noko mindre enn grueleg kosleg!

I går var det førjulsfest for dansegjengen hjå ei av oss, og vel ti folkemusikarar og -dansarar var samla. Når eg forlot festlegheitane i totida, ljoma lyden frå tre hardingfeler ut over Skansen. Det er nok ikkje kvardagskost for naboane, men var svært moro å høyra på, og vera med på.

I kveld har det vore juleavslutning for ICY. Me har vore ein fin gjeng samla i huset, og ete store mengder snop, ledd og drukke julebrus. Etter eit par timar var me alle høge på både sukker, sjokolade og e-stoff... Det er bra gjengar, begge desse, og eg er godt nøgd med at me skal treffast att (seinast) over jul.

(bilete: Eit par av spelemennene. Sjokoladeleik med ICY)

10. og 11. desember

Sidan eg i går omlag budde på kafé, vart julekalendaren ikkje opna. Tabbe! Derfor kjem det TO lappar i dag:

10. desember:
Peace on earth, can it be
Years from now, perhaps we´ll see
See the day of glory
See the day when
men of good will
Live in peace
Live in peace again
("Little Drummer Boy", David Bowie og Bing Crosby)

Og so kjem dagens:
Vi synger om den søte fred
så helvede skal skjelve ved
vår julesang at høre
("I denne søte juletid", Åsne Valland Nordli, Julekvad)

Konvertert

Eg har konvertert. Nei, ikkje til ein anna religion, ikkje ein gong til ein annan retning. Eg har konverter til Mac. Frå ein Acer-data med Windows og greier, til ein MacBook. Det er ei ny verd! Enno ei litt forvirrande og irrterande verd, men det kjem seg. Eg gler meg til mitt vidare liv med denne maskina. Men det er litt trist å ta farvel med den gamle, eg håpar berre den kan få eit langt og godt vidare liv saman med nokon som set like stor (større) pris på den som eg har gjort! Den gamle fekk forresten aldri eit namn, eg ville fyrst bli kjent med den - men når eg endeleg var so godt kjent med den at den var klar for namn, heitte den ikkje noko anna enn "den kjære", meint både oppriktig og meir kritisk. Så om nokon har forslag til namn på min nye "kjære", tek eg i mot med takk!

Utanom kjøp av data, har dagen blitt brukt til juleverkstad i huset. Magnhild og Ingebjørg kom, og saman har me produsert enorme mengder julegåver, julepynt og julekort. No avsluttar jentene i huset med It´s a Wonderful Life - ein engel av andre klasse har nettopp dutte på elvi. Hurra for juleferie!

9. desember

Believe in what you heart is saying
Hear the melody that's playing
There's no time to waste
There's so much to celebrate
("Believe", Josh Groban, The Polar Express)

Slik kan det gå

Omlag slik kan ein munnleg eksamen gå føre seg (så godt som autentisk døme):

- Ja, det gikk jo greit med det skriftlige arbeidet. Du skrev om Grieg.
- Mm.
- Ja, da har vi jo vært gjennom dramatikken. Da tar vi litt lyrikk. Det var jo en oppgave om Stein Mehren, og diktet hans Gobelin Europa. Kan du si noe om hans forfatterskap?
- Nei, det har eg ikkje heilt oversikt over.
- Nei, kan du si noe om diktet da?
- Joda, det kan eg no... (og so snakkar me litt om diktet)
- Ja, du nevner Jan Erik Vold. Når debuterte han?
- Nja, det har eg ikkje heilt oversikt over. Men han vart jo kjent med Profil i '66.
- Ja, det stemmer. Og Mehren da?
- Nei, det har eg ikkje heilt oversikt over.
- Det var i 1960.
(og so snakkar me litt om 60-talet)
- Ja, da går vi over på epikken. Du leverte ikke egen litteraturliste, nei?
- Nei.
- Nei... Hvilken roman likte du best da?
- (Jenny! Nei, forresten, den er eg ueinig i. Fulgane! Å, den er fin den! Men eg kan jo ikkje sei noko om den. Naiv.Super! Nei, den likar jo ikkje han) Menneske og maktene av Duun var jo fin då...
- Ja, si litt om den
(og so snakkar me litt om menneske, makter, rammeforteljingar og storsjøar)
- Ja, da har jeg hørt nok!
- Hæ?
- Ja, hvis du vil gå ut et minutt eller så, så vi kan diskutere litt...?
- Jammen... (eg går ut)

Ja, slik kan det gå føre seg når ein har munnleg eksamen i Litteratur etter 1900. No er det juleferie!

8. desember

Stille natt, heilage natt!
Alt har svevn og mørker tatt
Trufast vaker dei heilage to,
varsamt voggar dei barnet til ro.
Jorda tar himlen i famn
Jorda tar himlen i famn.

("Stille natt", Sondre Bratland, Rosa frå Betlehem)

7. desember

Ikkje skal kongespir vika frå Juda
eller styrarstaven frå føtene hans,
til den rette kongen kjem,
han som folka skal lyda.
1. Mos 49, 10

6. desember

So come on now, join me in "The First Noël"! You don't know the words, but hum a little, tap your feet, or - gee wiz - do something! You ready?
("It's Christmas Time (The first Noël)", Frank Sinatra)

5. desember

Guds fred og vel møtt,
du barn som er født.
Vår fredsfyrste høgt vere lova
("No koma Guds englar", Åsne Valland Nordli, Julekvad)

4. desember

Nå tennes tusen julelys,
de stråler rundt vår jord.
Og tusen stjerner blinker ned
til liten og til stor

(m.a. Oslo Gospel Choir, "Nå tennes tusen julelys")

Unntakstilstandar i Hebron

"Du må nesten ha vært i Hebron for å skjønne hva som egentlig foregår i byen,"skriv Dagbladet i dag. Eg har vore der, og eg veit ikkje om eg skjønnar noko som helst. Israelske myndigheiter har innført unntakstilstandar i deler av byen for å prøva å stoppa dei israelske busetjarane som nektar å flytta ut av eit okkupert hus, og som no jaktar på palestinarar i byen. Utflyttingsordra fekk dei av høgsterett i november, men dei nektar. Busetjarane i Hebron er av det ekstreme slaget, av dei som ber våpen og ser det som si religiøse plikt å bli verande i byen. Ein høgsterettsdom betyr ingenting då.

No er deler av Hebron militærsone, og nesten krigssone om nettene. Men det er ikkje store forskjellen til vanleg. I februar møtte me EAPPI som mellom anna jobbar med å følgja skuleborn til skulen, forbi israelsk militære og israelske settlerar. Me gjekk gjennom den gamle hovudgata, no tom utanom militære og nokre få settlerar med våpen. Ibrahimi-moskeen er delt i to, og marknaden er dekka med netting for å beskytta mot bos hive frå busetjingane i hovudgata, rett på andre sida av eit gjerde.

160 000 palestinarar, kring 400 israelske settlarar (men meir nett no?) og 2000 israelske soldatar - i kvardagen. At det er unntakstilstand minner mykje om normaltilstanden, spør du meg.

Oppdatering 4. desember: Busetjarane som okkuperte huset er kasta ut, men seier dei vil komma attende. Eitt hus er altså tomt, og ein avventar dommen om kven som eig det. Kva med resten av Hebron? Det som er bra med dette, er at det vert fokus på at det finst ulike grupperingar óg i Israel, og at staten her grip inn mot urettmessig okkupasjon. Men kva med resten av Palestina?

(bilete: soldatar på høgda over Hebron, foto: Ingvild Søndenå. Handlegata i gamlebyen, foto: Anna Boo.)

3. desember

May your days be merry and bright,
and may all your Christmases be white

(Bing Crosby, "I'm Dreaming of a White Christmas")

Uma

Eg har endeleg vore på Carte Blanche-framsyning! Absolutt på tide når ein er i Bergen på fjerde året...

Og det var ei bra framsyning, UMA av koreografen Örjan Andersson. Spanande lyd og lys, og flott dans. Eg vert so imponert over den kroppskontrollen og det uttrykket gode dansarar kan få fram! Men må innrømma at eg ikkje ehilt klarte å følgja heile stykket, det vart eit skifte frå ei forteljing om ein koreograafi til eit slags draumelandskap, der overgangen var ein filmsnutt av fjellvidder. Svært vakkert, men noko vanskeleg å følgja når ein ikkje er vant til slik dans, og eit slikt sceneuttrykk.

Men det er ikkje so nøye. Eg naut estetikken i det, og er klar for neste framsyning med Carte Blanche kor tid som helst!

2. desember

Men du, Betlehem, Efrata,
den ringaste mellom ættene i Juda!
Frå deg skal eg få meg ein mann
som skal vera herre over Israel.
Han har sitt opphav i gamal tid,
han er frå eldgamle dagar.

Mika 5,1

Adventskalendar

I dag er det fyrste desember, for dei som ikkje har fått med seg det. Og dermed er me i gang med noko av det moroaste i førjulstida: adventskalendar! Eg fekk ikkje med meg fyrste episode av Jul i Blåfjell i kveld, men må innrømma at eg trur eg minnest kva som skjer...

Men andre adventskalendarar har eg og. Me har fått ein av snille Magnhild, som prydar kjøleskåpet og som kjem til å bli svært spanande å opna. Eg gler meg! Og so har eg rota fram att den me hadde i Vognstølen det fyrste året i Bergen, og den skal etterkvart flytta seg ut av korga og opp på døri. I den står det songtekstar og bibelvers, og den har eg tenkt å dela med dykk.

1. desember:

Joli kjem når blomar gror
opp frå krigens brende jord
Joli kjem som mogen frukt
når me jagar hat på flukt
("Joli kjem", Sondre Bratland, Rosa frå Betlehem)